Biếng ăn.

 Marguerite ngồi. Amedeo Modigliani

Bệnh biếng ăn tinh thần.

Bùi Hoàng Yến.

Mỗi lúc xuân về, nguời Pháp bắt đầu nhịn ăn cho gầy. Ai cũng ám ảnh sửa soạn thân thể dể di nghỉ hè mặc áo tắm cho đẹp. Sách báo ra đầy cách nhịn ăn, tập thể dục cho thon. Cách nhịn ăn nhiều chừng nào, thời sự về bệnh biếng ăn tinh thần nhiều chừng nấy. Nguời ta tính ra khoảng 2 hay 3% người trẻ Pháp bị bệnh này. Phần lớn là những cô gái từ 15 dến 25 tuổi. Những dấu hiệu báo động là:

1/ Mất kí nhanh hơn 15% cân lượng trong sáu tháng một năm không lý do bệnh lý. (Khoảng 8kg trong sáu tháng mà không có bệnh tật.)

2/ Không ý thức đuợc mình rất gầy.

3/ Rất gầy mà vẫn ám ảnh sợ mập.

4/ Dù đã rất gầy nhưng vẫn cố nhịn ăn sợ mập.

5/ Gầy quá đến mất kinh nguyệt.

(6/ Lông măng dầy mặt)

Tuy nhiên đây chỉ là những dấu hiệu báo động, không phải dấu hiệu chuẩn bệnh. Bệnh biếng ăn có thể do có bệnh. Bệnh ung thư, bệnh lao, bệnh sán lãi và nhiều bệnh thể xác khác cũng làm mất kí nhanh chóng. Bệnh tinh thần trầm cảm, chán đời cũng làm biếng ăn mất kí. Thơ văn Việt Nam tả đầy cảnh phụ nữ buồn, gầy guộc vì biếng ăn như nàng Kiều buồn cô quạnh, nhớ bạn tình Từ hải đang chinh chiến và gia đình :

Nàng thì chiếc bóng song mai,

Đêm sâu đằng đẵng, nhặt cài then mây.

Sân rêu chẳng vẽ dấu giầy,

Cỏ cao hơn thước, liễu gầy vài phân.

Kiều, hàng 2031-2034

Để chuẩn đoán cân nặng, người ta thuờng dùng công thức sau

Tiêu chuẩn cân= cân nặng/ chiều cao/chiều cao

Người ta lấy số cân chia cho chiều cao rồi lại chia cho chiều cao lần thứ hai. Cân tính bằng kí lô. Chiều cao tính bằng mét.

Người Á châu trung bình từ 18 đến 23kg/m². Nguời sống lâu ở ngoại quốc từ 18 dến 25kg/m². Trên 25kg/m² là quá mập. Duới 18kg/m² là quá gầy. Nếu tiêu chuẩn này thấp dưới 16kg/m², phải làm thử nghiệm tìm bệnh và chữa bệnh.

Ngoài ra trẻ vọng ngoại cũng có thể chê món ăn gia đình và vì vậy biếng ăn. Sau đây là câu chuyện thật tôi đã thuật trong sách « Làm gầy và tiết kiệm ». Một bà Ả rập dẫn con gái đến tôi khám bệnh. Bà nhất định đòi nhốt cháu vào nhà thương vì bệnh biếng ăn tâm thần. Cháu gái 15 tuổi, thon gầy nhưng chắc chắn, thân thể cứng cáp. Tiêu chuẩn cân độ 18,5kg/m². Cháu chỉ ăn qua loa lúc bữa ăn rồi sau đó lén lút ăn vặt bánh kẹo, sô-cô-la. Lúc nào cha mẹ ép ăn, cháu lén đổ thức ăn vào thùng rác hay nôn ra sau đó. Bà mẹ đã xem nhiều thời sự về bệnh biếng ăn, quả quyết cháu bị bệnh này vì quá gầy, không ăn món Ả rập mẹ làm mà còn nôn mửa lén nếu bị ép ăn.

Nguời bị bệnh này qua thật gầy yếu nhưng không bao giờ ăn vụng trộm, nhất là ăn những món có tiếng làm mập như bánh kẹo, sô-cô-la. Lúc tôi xin phép bà mẹ cho cháu thử ăn thức ăn « Pháp » trong vài tuần : mì Ý, pi-za, steak, khoai tây chiên...cháu ăn như mọi người và mập ra ngay gần hai kí mà không bị lo sợ gì cả. Người thật sự bị bệnh biếng ăn tinh thần sẽ quýnh quáng hoảng sợ dù chỉ mập ra 500g.

Tóm lại, cháu không hề có bệnh biếng ăn tâm thần. Cháu chỉ có vấn đề muốn hội nhập vào xã hội Pháp, sống theo phụ nữ Pháp nhưng cha mẹ cháu bắt phải theo cách sống cuả phụ nữ Ả rập ở các vùng quê. Trong mắt cháu vì vậy cứ cái gì Ả rập, cháu chối bỏ, ngay cả các món ăn. Những người di dân thường cố cho con cháu giữ truyền thống cuả gia đình và xứ sở. Cha mẹ từng đươc dạy dỗ và lớn lên trong môi truờng khác con cái. Gia đình Ả rập, Mali, Yemen... khá giống gia đình Việt nam thời 1960. Một số gia đình ở quê, ít học, con gái thường không được khuyến khích đi học. Thường họ chỉ ở nhà làm bếp, lau dọn, giặt ủi cung phụng cha anh chờ lấy chồng rồi phụng sự chồng và nhà chồng. Kiểu Việt nam là « tại gia tùng phụ » chờ sau đó « xuất gia tùng phu ». Hôn sự phải để cho cha mẹ, nhất là cha quyết định. Nhiều trường hợp các cháu gái lớn lên ở Pháp, cỡ 15 tuổi bị cha dẫn về Maroc, Mali, Yemen... ép lấy chồng do cha quyết định. Nhiều cô trốn đuợc về Pháp, nhờ chính phủ Pháp can thiệp cho ly dị và giúp đỡ sinh sống xa ngoài gia đình cha mẹ. Các cô này thường là vấn đề khổ tâm cho cha mẹ họ vì những người này đã từng dược dạy dỗ như vậy và thấy như vậy là đúng. Con gái từ bỏ, không theo những giá trị mà họ tin tưởng mù quáng là diều rất đau khổ. Không ai muốn nhận là minh dở và điều minh vẫn tin là sai lầm. Nhất là người chê mình sai lầm là con mình. Trong đầu họ, con ăn học, ra đời giỏi giang thế nào cũng phải tùng phục và tôn sùng mình, « áo mặc sao qua khỏi đầu ». Những vấn đề này rất thường gặp lúc trẻ bước sang ngưỡng cửa làm người lớn có trách nhiệm. Nhiều trẻ không đủ khả năng nhưng thích tự lập sớm, làm bậy. Ngoài ra cũng nhiều cha mẹ, đầy mặc cảm ngoài xã hội, cần cảm thấy quan trọng được tôn sùng, có quyền tối cao tối thượng trong gia đình để bù lại, không chấp nhận được con dần dần tự lập, không phục tùng mình nữa.

Những người bị bệnh biếng ăn tâm thần thường ít khỏi hoàn toàn. Về sau, vì thiếu ăn kinh niên nên họ hay bị da nhăn, nám, má hóp, hay phải đi mỹ viện săn sóc da. Bác sĩ thẩm mỹ phải biết bệnh này để cho thêm thuốc bổ và dạy lại cách ăn uống, dinh dưỡng thay vì chỉ chữa xuông ngoài da hay chích axít y-a-lu-rô-níc chữa vết nhăn.